Waxaan sadaxdii sano ee la soo dhaafay ku sugnaa wadan ka mid ah waddamada Yurub. Waxaan rabaa inaan ka hadlo mustaqbalka aan deganeyn ee Soomaalida ku nool waddamada Reer Galbeedka.
Soomaalidii ugu horeysay waxay wadamada Yurub yimaadeen qarnigii 19 aad, iyagoo ku yimid siyaabo kala duwan. Qaar waxay ahaayeen badmaaxiin, halka qaarna ay ahaayeen askar ka dhinac dagaalameysay ciidamada gumeystaha ee Talyaaniga iyo Ingiriiska intii uu socday Dagaalkii Labaad ee Adduunka, ka dibna markii dagaalkii dhamaaday waxay ku sii nagaadeen magaalooyinka waaweyn ee waddamadaas si ay ugu shaqeystaan.
Dadkaan waxaa ku xigay arday waxbarasho u yimid Yurub iyo Mareykanka xiligii xurnimo adoonka iyo markii xuriyada la qaatay ka dib. Qaar ka mid ah ardaydaan ayaa Yurub iyo Mareykanka deegaan ku noqday oo shaqooyin ka helay markii ay waxbarashadoodii dhameysteen,ka dibna noqday muwaadiniin ka tirsan wadamadaas.
Intii u dhexeysay sideetameeyadii iyo sagaashameeyadii qaxooti iyo magangalyo-doon tiro badan oo Soomaali ah ayaa yimid Yurub iyo Waqooyiga Ameerika, iyagoo ka soo cararay dagaaladii sokeeye ee Soomaaliya ka socday. Waxaa dadkaan lagu soo dhaweeyay jaceyl, niyad wanaag iyo deeqsinimo.
Waxaad hadda moodaa in sodon sano ka dib xaalada sidii ay aheyd iney wax iska bedeleen sababo ay ka mid yihiin, qaraxyadii Paris ka dhacay, qulqulka qaxootiga faraha badan ee Yurub soo gelayo, shaqo la'aanta iyo hoos u dhaca kobaca dhaqaalaha wadamadda Yurub iyo Waqooyiga Ameerika ka jira, taasoo keentay in dadka reerka galbeedka cusbooneysiiyaan dareenkooda ku aadan qaxootiga muslimka u badan ee dalalkooda soo galaya.
Hore waxaa u jiray gacan bidixeey iyo cunsuriyad aamusan oo lagu hayay Soomaalida waddamada galbeedka ku nool. Hadda waxaa soo kordhay ayaa ah neceyb siyaado ah, dilal, iyo aflaado bareer ah.
Waxaan maqalnaa wiil ama gabar soomaaleed oo la dilay, hooyo caruurta laga qaatay, gabar xijaabka lagu ceejiyay, xarun jaaliyadeed ama masaajid waxyeelo loo geystay ama qoys soomaaliyeed oo guriga lagu gubay.
Sidoo kale, waxaan taleeshinada ka daawanaa banaanbaxyo rabshado wata oo lagu diidan yahay soogalootiga, meelaha qaxootiyada la dejiyo oo la gubayo iyo siyaasiyiin xagjir ah iyo kuwa xisbiyada garabka midig oo ku hadlayo erayo naceyb uu ka buuxo iyo weliba hanjabaadyo ka dhan ah qaxootiga ku sugan waddamadooda iyo kuwa ku soo socdaba.
Waxaa laga yaabaa in dad badan aysan ila qabin dareenkan dhiilada xambaarsan, haddana waxaa jira dhibaatooyin badan oo ay la kulmeen qoysas iyo shaqsiyaad Soomaaliiyeed. Haddii aan wax yar idin la wadaago dhacdooyinka xanuunka iyo caloolxumada leh ee la diiwaan geliyay.
23 Oktoobar 2015, Axmed Xasan oo ahaa 15 jir, ayaa lagu dhex dilay iskuulkii uu dhiganayay oo ku yaala magaalada Trollhätten, ee waddanka Iswiidhan. Axmed waxaa seef ku dilay nin cadaan ah oo xagjir ah oo aaminsan fikirka Naaziga iyo isir naceybka dadka soo galootiga.ah.
Sidaa kale, weerarkaas waxaa ku dhintay nin macallin ah iyo arday kale, oo labadooduba ahaayeen ajaanib. Xataa booliisku wuxuu dilkaan ku tilmaamay ficil cunsurinimo ah.
Isla Iswiidhan, Sumaya oo ah 23 jir, degan magaalada Gävle, ayaa lagu dhex garaacay baskii ay saarneyd gudihiisa, 23 Maajo 2014, iyadoo weliba aflagaado loogu daray.
Seynab Axmed, oo deganeyd Oslo, ayaa waxaa toogtay booliska Norway 19 Septembar 2015, iyadoo taagneyd gurigeeda hortiisa. Isla Norway, 27 Oktoobar 2015, waxaa qoys Soomaaleed oo deganaa magaalada Ulstein lagu gubay gurigii ay deganaayeen, nasiib wanaag ma jirto cid wax ku noqotay falkaas.
Wadanka Kanada, magaalada Alberta, waxaa lagu dilay 13 Febaraayo 2015 Mustafe Faarax Mataan, isaga oo joogay gurigiisa. Waxaa la soo garaacay albaabka guriga, ka dibna waxaa albaabka looga dusiyay rasaas markii uu furi rabay albaabka.
31 Abriil 2015 waxaa la dilay Maxmed Xuseen oo ahaa 19 jir denagaa bariga London. Sida la sheegay,waxaa dilay kooxo aan heybtooda la garaneynin,
Daahir Axmed iyo Tahani Cabdi ayaa la toogtay 12 Apriil 2014, iyaga ku dhex jira gaarigooda oo marayay waddada South Lake Street ee magaalada Mineapolis. Dilka labadaan ruux ayaanan cidna loo baqanin.
Qaarka ka mid ah waddamada ay Soomaali u qaxday, waxaa si xeeladeysan lagu qaatay caruur badan oo Soomaaliyeed, waxaana caruurtaas lagu wareejiyay dad aysan isku dhaqan iyo isku diinba aheyn, Qaar caruurta ka mid ah ayaa lagu wareejiyay ragga isu galmooda iyo haweenka isu galmooda.
Dhacdo la wariyay 30 September 2014, Nejma Cali oo degan wadanka Ingiriiska ayaa laga qaaday todobo caruur ah. Waxaana caruurteeda lagu wareejiyay qof aan muslim aheyn. Aabe Naasir Maxamed oo degan Iswiidhan ayaa bishii Luuliyo 2013 waxaa laga qaatay lix caruur ah oo ay ku jirto gabar yar oo 2 bilood jirto, hooyadii dhashay caruurtana waxaa la dhigay xabsiga.
Sidoo kale, wadanka Norway, 16- 03- 2014, waxaa hooyo iyo aabe wadanka ku cusub laga qaatay 4 caruur ah oo ay dhaleen. Hooyada iyo aabaha oo lagu magacaabo Fahma Daahir, halka odayga reerkana lagu magacaabo Maxamed. Waalidiintaan ayaa caruurta laga qaatay loo raaciyay in xabsiga la dhigo, inkastoo Fahma oo ah hooyada caruurta la soo daayay goor dambe. Norway ayaa ah meesha caruurta ugu badan ee Soomaalida lagu qaato.
Haddii aad dareensan tahay iyo haddii kale, maanta ma jirto waqti ay kaga baahi badan tahay Soomaalida qurbaha ku nool in lagu baraarujiyo dareenada jira iyo xaaladaha aan leysku haleyn karin ee ka jira waddamada ay ku nool yihiin.
Waxaan isweyddiiyay su'aal ah Soomaalidu ma u muuqataa khatartaas? Ma tahay waqtigii ay Soomaalida ka guuri lahaayeen waddmada reer galbeedka? Waxaan kale oo isweydiiyay su'aal ah Soomaalidu ma leedahay hay'ado difaaca ama dowlad samatabixisa haddiiba ay wax dhacaan?
Runtii Soomaalida qurbaha ku nool waxaa ku soo wajahan waqti madow, dadkuna ma sii wada karaan iney iska indhatiraan khataraha ay ku dhex nool yihiin iyo kuwa soo socda.
Waan ogsoonahay in dad badan aysan soo dhaweyneynin guuritaan ama dal ku noqosho waqti xaadirkaan. Sidoo kale, waxaan ogsoonahay iney adag tahay inaad ka guurto meel aad nolosheeda la qabsatay, una guurto meel cusub, haddana waxaa xaqiiqo ah in haweenka, caruurta iyo dadka waayeelka ah aysan laheyd doorasho kale.
Waxaan aaminsanahay in Soomaalida iyo soogalootiga muslimka ah aysan musqabal ku laheyn Yurub iyo waqooyiga Ameerika, waayo waxaa adkaan doonto in la wada noolaado mustaqbalka dhow.
Akhristow adiga ma kuu muuqataa khatartaan, haddiise ay kuu muuqato maxaa la gudboon iney Soomaalida sameyso?
No comments:
Post a Comment